Madde Bağımlılığı Nedir?
Merkezi sinir sistemini etkileyerek bireyin üzerinde bazen sakinleştirici bazen ise uyarıcı etkileri olan, vücut sistemini olumsuz etkilediği halde kullanılmaya devam edilen kimyasal içerikli maddelerin oluşturduğu duruma madde bağımlılığı denilmektedir. Bazı maddelerin yalnızca bir sefer kullanılması dahi madde bağımlılığına sebep olmaktadır. Bağımlılık bir kere oluştuktan sonra bırakılması oldukça zordur çünkü madde kullanımına ara vermek yoksunluk belirtilerine sebep olur. Ayrıca uzun süreli madde kullanımında vücut maddeye karşı tolerans geliştirmeye başlar. Tolerans durumu maddenin alınan dozunun yeterli olmayışı ve vücudun aynı etkiye ulaşabilmek için daha çok doza ihtiyaç duyması durumudur. Ara verildiğinde oluşan yoksunluk durumu ve alınan dozun yeterli gelmemesi ile açıklanan tolerans durumu maddeye olan bağımlılığı daha çok artırır. Öyle ki bağımlı kişinin hayatı madde etrafında döner.
Kimler Risk Altındadır?
Madde kullanımı hemen her yaş grubunda karşılaşılabilen bir durumdur. Son dönemde yapılan çalışmalar madde kullanmaya başlama yaşının oldukça erken yaşlara indiğini ortaya koymaktadır. Narkolog Projesi 2021 Raporu’na göre erkeklerin ve anne-baba eğitim durumu düşük olan kişilerin madde kullanımına ilişkin suçlara daha yatkın olduklarını ortaya koymaktadır. Çoğu kullanıcıya göre madde kullanımı daha çok merak ve özenme sonucunda başlamıştır. Bu durum özellikle çocuk ve ergenlerin madde kullanımı konusunda daha çok risk altında olabileceklerini göstermektedir.
Madde Bağımlılığının Belirtileri Nelerdir?
Madde kullanımının bir bağımlılığa dönüştüğü aşağıdaki belirtilere bakılarak anlaşılabilir:
- Madde kullanımı istemdışı ve yüksek dozlarda olur.
- Madde kullanımını durdurmak için sürekli ve başarısızlıkla sonuçlanan girişimler mevcuttur.
- Madde ile ilişkili bulmak, temin etmek, kullanmak gibi her türlü etkinliğe zihinsel ve bedensel olarak çok fazla zaman ayrılır.
- Sorumluluklara yeterli zaman ayıramama ve madde kullanımı döngüsüne girme durumu sık sık yaşanır.
- Toplumsal ve bireysel yaşamda problemler yaratmasına rağmen madde kullanımına devam edilir.
- Madde kullanımına ilişkin tolerans ve yoksunluk belirtileri dolayısıyla madde kullanımı doz artırılarak sürdürülür.
Madde Bağımlılığı ve Olası Sağlık Sorunları
Madde kullanımı hem psikolojik hem de fiziksel sağlık üzerinde oldukça geniş yelpazede pek çok problemlere sebep olmaktadır. Madde kullanımı beynin yapısını ve fonksiyonlarını olumsuz ölçüde etkilemekte ve bunun sonucunda psikiyatrik bozukluklar ortaya çıkmaktadır. Ayrıca madde temin etme ve kullanma döngüsünü gerçekleştirmek için yaşanan stres ve gerilim kaygı ve öfke kontrolüyle ilgili alanlarda problemli davranış örüntülerine sebep olmaktadır. Bunlara ek olarak kullanılan maddenin türüne ve miktarına bağlı olarak beyinde, akciğerde ve kalpte çeşitli sağlık sorunları meydana gelmektedir.
Madde Bağımlılığına Karşı Neler Yapılabilir?
Madde kullanım yaşının artık oldukça küçük yaşlara inmesi sebebiyle madde kullanımını önleme konusunda başta ailelerin ve okulların son derece dikkatli ve bilgili olması gerekmektedir. Madde bağımlılığının tedavisi mümkündür ancak bir kere başlandı mı bırakılabilmesi için yoğun çaba ve sabır gerekmektedir. Bu sebeple madde kullanımını önleyici faaliyetlerin ve bilgilendirmelerin her yaş için yapılması çok önemlidir. Madde bağımlılığının tedavisi için sağlık kuruluşlarından mutlaka destek alınmalı ve bu süreçte psikolojik destek kaynakları yardımcı olarak kullanılmalıdır. Yeni ve faydalı alışkanlıklar geliştirmek, madde bırakma konusunda teşvik edici ortamlarda bulunmak madde bağımlılığından kurtulmada yardımcı olabilecek yollardır. Unutulmamalıdır ki madde kullanmak tedavi edilemeyecek bir sorun değildir. Ne kadar çaba sarf edilirse sonucunu almak o kadar hızlı ve kolay olacaktır.