Panik Bozukluk Nedir ve Belirtileri Nelerdir?
Panik Bozukluk rahatsızlığının adını aldığı panik kelimesinin kökeni, Antik Yunan mitolojisine kadar uzanmaktadır. Panik kelimesinin kökü olan “Pan” çobanların, otlak ve ormanların tanrısına verilen isimdir. Pan genelde sakin ve barışçıl bir tanrı olmasına rağmen, yanlışlıkla öğlen uykularından uyandırıldığı zamanlarda, aniden insanlarının yanında biterek onları korkutması ile meşhurdur. Bu hikaye ile uyumlu bir şekilde Panik Bozukluğu (PB); bir anda kendini gösteren ve tekrarlayan panik ataklar ve bu ataklar arasındaki sürede yeni bir panik atağının geleceğine yönelik yoğun endişeleri içeren bir kaygı bozukluğudur.
Panik atağı aniden gelen yoğun bir korku ve dehşet hissiyatı olarak tanımlamak mümkündür. Bir anda başlar ve şiddeti hızlı bir şekilde artar. Ortalama 5-30 dakika süren panik ataklar genelde yaklaşık 10. dakikada en şiddetli düzeyine ulaşır. Bazı vakalarda ise atakların süresi 1 saate kadar uzayabilir. Panik atak sırasında en sık görülen belirtiler kalp atışlarının hızlanması, terleme, titreme, nefes darlığı, göğüste sıkışma, baş dönmesi ve zihin uyuşmasıdır. Atak sırasında kişi kalp krizi ya da felç geçirdiğini hatta öleceğini düşünebilir. Ataklar belli bir uyaran tarafından tetiklenebileceği gibi durduk yere belirsiz bir şekilde de gerçekleşebilir. Kişi atak geçtikten sonra sakinleşmeye başlasa bile yaşanan atağın etkileri bir anda ortadan kalkmaz.
Panik Bozukluk (PB), yaşanan panik ataklar dışında bu atakların tekrar geleceğine yönelik kaygılı bir bekleyişi de içermektedir. Kişi sonraki atağın ne zaman geleceğini çıkarsamaya çalışır ve gelecek atağı engellemek ya da hafifletmek için çeşitli davranışlarda bulunabilir. Örneğin panik atağın tetikleyicisi olduğu yerlerden, durumlardan hatta yiyecek ve içeceklerden uzak durur. Kişi dışarı çıkacağı zaman yanında birinin olması konusunda ısrar edebilir. Kalp atışlarını ve nabız hareketlerini düzenli olarak takip ederek atağın gelip gelmediğini sürekli kontrol edebilir. Bazı durumlarda kişiler günlük rutinlerini, hastane ve acil servislere fiziksel olarak yakın bulunacakları şekilde tercihlerini düzenleyebilirler. PB’nin önemli bir türü, kişinin açık alanlara girme korkusu ile tetiklenen agorafobili tiptir.
Panik Bozukluk Nedenleri ve Tedavi Şekilleri
Panik atağın bir tehdide karşı devreye giren sempatik sinir sisteminin kontrolsüz bir şekilde harekete geçmesi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Genel nüfusun %5’inin hayatında bir zaman, PB geliştireceği tahmin edilmektedir. Kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülmektedir. PB çocuklarda da görülebildiği gibi, genelde 20-30’lu yaşlarda başlamaktadır. PB’si olan kişilerde sık olarak majör depresif bozukluk ve yaygın kaygı bozukluğu ek tanıları görülür. PB’nin nedenbilimi tam olarak açıklanamasa da kalıtımsal ve çevresel etmenlerin hastalığın gelişimde rol oynadığı düşünülmektedir.
Ailesinde PB olanların aynı rahatsızlığı geçirme riskinin neredeyse 20 kat kadar artabilmektedir. Yoğun stres, kayıp yaşama, kaygıya aşırı hassasiyet gösterme ve fiziksel ve cinsel kötüye kullanılma deneyimlerinin PB’ye yatkınlığı arttıran çevresel etmenler olduğu bilinmektedir. PB’nin tedavisinde bilişsel davranışçı terapi, psikodinamik psikoterapi, rahatlama ve nefes egzersizleri ve ilaç tedavisinin etkili yöntemler olduğu gösterilmiştir. Uyku miktar ve kalitesinin yükseltilmesi ve fiziksel aktivite miktarındaki artışın PB’ye iyi gelen hayat koşulu değişiklikleri olduğu bulunmuştur. PB tedavi gerektiren aksi takdirde hayattaki işlevselliği oldukça düşüren ciddi bir rahatsızlıktır.
