Şizofreni Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Şizofreni; gerçeklik algısını bozan, gerçek ile gerçek olmayan durumları ayırt etmesini engelleyen, düşünce içeriğini ve akışını ve duygulanımı bozan, davranışlarda anormalliğe sebep olan bir beyin hastalığıdır. Şizofreni hastalığının nedenleri tam olarak bilinemese de beyin yapısındaki kimyasalların oranlarındaki bozulmaların ve genetik ve çevresel faktörlerin bu rahatsızlığın ortaya çıkmasında rol oynadığı düşünülmektedir.
Diğer hastalıklarda olduğu gibi şizofrenide de erken teşhis ve tedavi son derece önemlidir. Erken teşhis edilmiş bir şizofreni vakası daha kolay kontrol altına alınabilir. Yaygın kanaatin aksine şizofreni hastaları saldırgan ve tehlikeli kişiler değildir. Çoklu kişilik yapısı bu kişilerde görülmez. Bu kişiler uygun tedavi ve rehabilitasyon süreçlerine dahil olduklarında gündelik yaşantılarını daha kolay sürdürebilirler. Bu sebeple pek çok rahatsızlıkta olduğu gibi şizofrenide de toplumun bilinçlendirilmesi son derece önem taşımaktadır.
Gerçeklik algısının bozulduğu psikotik rahatsızlıklardan biri olan şizofrenide hastalığın alevlenme ve yatışma olmak üzere iki dönemi olur. Bu dönemler arasındaki geçişin ne zaman ve nasıl olacağı ve bu dönemlerin ne kadar süreceği kesin bir şekilde bilinememektedir. Hastalıkla uzun zaman uğraşan ve bilinçli olan kişiler belli bir zaman sonra hastalıklarının alevlenme dönemine girdiklerini fark edebilirler ve bu dönemde daha güçlü bir yardım arayışına girebilirler. Şizofreni kronik bir rahatsızlıktır. Tam iyileşme gösteren vakalar oldukça azdır. Bu sebeple tedavisinin yaşam boyu sürmesi gerekmektedir. İlaçların aksatıldığı veya madde kullanımının olduğu durumlarda şizofreni hastalığının şiddeti artmaktadır.
Şizofreni Belirtileri Nelerdir?
Şizofreninin belirtileri diğer hastalıklara göre daha hızlı şekilde fark edilebilir. Bu belirtiler hastalığın ilk dönemlerinde oldukça hafif seyretse de zamanla daha farklı alanlara yayılarak ağır olabilir. Şizofreni belirtileri pozitif ve negatif belirtiler olmak üzere iki grupta toplanır. Pozitif belirtiler hastanın hayatına yeni şeyler eklenmesi, negatif belirtiler ise hastanın hayatında normal insanlar olan şeylerin eksilmesi olarak açıklanabilir. Pozitif belirtilere sanrılar, halüsinasyonlar, dağınık konuşma ve anormal davranışlar örnek olarak verilebilir. Negatif belirtiler ise hastanın duygulanımındaki donukluk olarak karşımıza çıkar. Bu belirtilere daha yakından bakacak olursak:
*Şizofreni hastalarında kendi kültür ve inançlarında bulunmayan gerçek dışı durumlar oluşturma ve bunlara inanma durumu söz konusudur. Buna sanrı denilmektedir. Hasta kendini tanrı, peygamber, önemli bir film yıldızı gibi görebilir. Bazı durumlarda sürekli takip edildiğine yönelik korkular yaşayabilir. Gazetelerde ve televizyonlarda kendisi hakkında konuşulduğunu veya kendisine mesaj gönderildiğini sanabilir. Bunların hepsi sanrı örneğidir.
*Şizofrenide gerçek bir duyusal uyaran olmadan ortaya çıkan duyusal algı olabilir. Buna varsanı veya halüsinasyon denilmektedir. Varsanıların en yaygın olanı işitsel olanlarıdır. Bir duruma varsanı denilmesi için kişinin tamamen uyanık ve dikkatli olması gerekmektedir.
*Dağınık konuşma ve düzensiz düşünce şizofrenide sık görülen belirtilerdendir. Hastalar konu bağlamı dışında anlamsız konuşmalar yapabilirler, kendilerini düzgün ifade edemezler, sorulan sorulara mantıklı cevaplar veremezler.
* Anormal davranış ve motor hareketlerde zorlanma görülebilir. Topluluk içinde soyunmak, tuhaf duruş şekilleri göstermek, talimatlara uymada zorluk göstermek, bedenini kullanamamak şeklinde belirtiler ortaya çıkabilir.
*Şizofreni hastaları duygularını ifade etmede ve konuşma akışkanlığında bozulma yaşayabilirler. Buna negatif semptom denilmektedir.
Tüm bu belirtiler hastanın kişisel ve toplumsal yaşam alanlarında sorunlar yaşamalarına sebep olabilir. Evlenmelerinde veya var olan evlilik hayatlarını devam ettirmelerinde sorunları olabilir. Günlük aktivitelere karşı ilgi kaybı yaşanması sosyal ilişkileri bozabilir, iş yaşamında zorluklara sebep olabilir.
Şizofreni Tanı ve Tedavisi Nasıl Yapılır?
Şizofreni hastalığı ilk olarak bu hastalığa sahip olan kişinin yakınları tarafından fark edilebilir. Yukarıda bahsedilen belirtilerin en az 6 ay süreyle kişinin yaşamının büyük kısmında var olması ve bu belirtilerin herhangi bir madde etkisinde olmaması tanının konmasında önemli kriterlerdir. Buna ek olarak yapılan testler ile hastalık hakkında net bir görüş ifade edilebilir. Hastalığın ağırlık derecesine göre uygun tedavi planlaması yapılır.
Şizofreni kronik bir hastalık olduğu için ömür boyu tedavisi gerekmektedir. Uzman doktorun verdiği ilaçların reçete edildiği şekliyle kullanılması son derece önemlidir. İlaç tedavisine ek olarak aile ve bireysel terapiler ile sosyal beceri eğitimleri ve rehabilitasyon programları alınabilir.