Hepimiz zaman zaman modern yaşamın hızı, iş ve özel hayat arasında denge kurma çabası, aşırı sorumluluklar derken kendimizi fazlasıyla yorulmuş hissedebiliyoruz. Ama bu yorgunluk sadece birkaç gün süren bir halsizlik değilse, her sabah kalktığınızda kendinizi sanki bir dağa tırmanıyormuş gibi hissediyorsanız, belki de tükenmişlik sendromu yaşıyorsunuzdur. Gelin tükenmişliğin ne olduğuna ve nasıl başa çıkabileceğinize birlikte bakalım.
Tükenmişlik sendromu aşırı stres ve uzun süreli duygusal, fiziksel ve zihinsel yorgunluğun bir sonucu olarak ortaya çıkan bir durumdur. Genelde iş hayatıyla ilişkilendirilir ama iş dışında da olabilir; çocuk bakarken, ev işleriyle uğraşırken ya da başkalarına sürekli yardım ederken de bu sendromu yaşayabilirsiniz. Kendinizi sürekli bitkin, isteksiz ve yıpranmış hissettiğiniz bir noktaya gelirseniz, bu alarm zillerinin çalmaya başladığı anlamına gelir.
Tükenmişlik dediğimiz şey birden belirivermez, genelde yavaş yavaş hayatınıza sızar. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken bazı sinyaller verir. Eğer;
Çoğunlukla bu belirtiler stresli olma ile de karıştırılabilir. Ancak, tükenmişlik sendromu ile stres birbirinden farklı şeylerdir. Stresli olduğumuzda baş etme gücümüz ve umudumuz vardır. Öte yandan tükenmişlik, yeterli olmamakla ilgilidir. Tükenmişlik, boş ve zihinsel olarak bitkin, motivasyondan yoksun ve umursamaz hissetmek anlamına gelir. Tükenmişlik yaşayan kişiler genellikle kendi durumlarında olumlu bir değişiklik umudu görmezler. Çoğunlukla çok fazla stres altında olduğunuzun farkında olsanız da, tükenmişliği her zaman fark edemezsiniz.
Çoğu zaman tükenmişliği fark etmek zorsa, bununla nasıl başa çıkacağız?
İyi haber şu ki, tükenmişlik sendromuyla başa çıkmak mümkün. Hatta bunu “3 R” (Recognize, Reverse, Resilience) yaklaşımı olarak düşünenler de var. Yani, “Tanı - Terse Çevir - Dayanıklılığını” arttır. Örneğin şu an bu yazıyı okuyorsanız bir şeyleri fark etmeye başlamış ve çıkış yolu arıyor olabilirsiniz. Bu da birinci R’yi yapmaya başladığınız anlamına gelir. İşte bu noktadan sonra yapabilecekleriniz:
Tükenmişlik sendromu, zamanında fark edilip müdahale edilmediğinde hayatınızı oldukça zorlaştırabilir. Bu yüzden erken işaretleri gözden kaçırmamak ve kendinizi önemsemek, kendinize şefkat göstermek çok önemli. Unutmayın, iş ya da diğer sorumluluklar her zaman orada olacak ama sağlığınız en değerli varlığınızdır. Kendinize öncelik verin, molalar alın ve yardım istemekten çekinmeyin!
Sevil Ünal Doğan
Uzman Psikolojik Danışman
Kaynakça:
Smith, M. & Reid S. (2024). Burnout: Symptoms, Treatment, and Tips on How to Deal, helpguide.org. Erişim: https://www.helpguide.org/mental-health/stress/burnout-prevention-and-recovery, Ekim, 2024.
Burn-out an "occupational phenomenon": International Classification of Diseases (2019), World Health Organization.